Telemedycyna rozwija się już od kilku lat, a ostatnie wydarzenia związane z epidemią przyspieszyły ten proces. Telekonsultacje stały się powszechne, korzystają z nich zarówno młodsi pacjenci jak i seniorzy. W momencie największych obostrzeń udział zdalnych konsultacji sięgał nawet 90 procent udzielanych porad medycznych.

Telekonsultacje – kto może ich udzielić?

Teleporady to zarówno porady udzielane przez lekarzy czy pielęgniarki przez telefon jak i przez internet, w formie czatu lub wideokonferencji. Porady mogą być także przekazywane pacjentom mailowo jako odpowiedzi na ich pytania i wątpliwości.

Teleporada to jednak nie tylko zwykła rozmowa z lekarzem. Jej elementem jest poznanie przez specjalistę historii choroby pacjenta, zapoznanie się z wynikami jego badań,  poznanie aktualnego stanu zdrowia i występujących objawów. Rezultatem takiej konsultacji może być wystawienie recepty na leki lub skierowania na dalszą diagnostykę, co także realizowane jest drogą elektroniczną.

Zdalna porada jest wygodna dla pacjentów, gdyż pozwala oszczędzić czas potrzebny na dotarcie do przychodni. A także, co jest istotne w czasie epidemii, ogranicza kontakt z innymi. Taka forma świadczenia usług zdrowotnych jest szczególnie przydatna w przypadku chorych przewlekle, którzy od dłuższego czasu znajdują się pod opieką danej placówki czy lekarza. W ich przypadku często porada polega na podtrzymaniu lub ewentualnie modyfikacji prowadzonego sposobu leczenia, co jest łatwe do realizacji w sposób zdalny. Takie sposoby sprawdzają się także przy udzielaniu porad dotyczących profilaktyki zdrowotnej.

Ze zdalnych porad korzystają także osoby starsze, które nie zawsze biegle posługują się komputerem czy smartfonem i nie korzystają z internetu. Kontaktując się one z infolinią placówki medycznej, umawiają się na poradę i lekarz dzwoni do nich w ustalonym terminie.

Sprawdzają się także zdalne porady rehabilitacyjne oraz pomoc w wykonywaniu zabiegów fizjoterapeutycznych. Do tego celu potrzebne jest połączenie wideo, podczas którego pacjent z pomocą specjalisty robi określone ćwiczenia, a rehabilitant kontroluje prawidłowość ich wykonania.

Także porady psychologiczne i psychiatryczne, które z powodu obowiązkowej izolacji okazały się bardzo potrzebne, odbywały się telefonicznie oraz za pośrednictwem internetu – jako czat lub rozmowa wideo. W tej dziedzinie,  w której kontakt fizyczny z pacjentem nie jest konieczny, zdalne konsultacje sprawdzają się w stu procentach.

Telekonsultacje uzupełnieniem tradycyjnej medycyny

Zdalne wizyty nie wyeliminują zupełnie bezpośredniego kontaktu pacjenta z lekarzem. Pomimo że udzielanie świadczeń w tradycyjnym gabinecie może się obyć bez telemedycyny, to telemedycyna nie może działać bez osobistych wizyt w gabinecie. W niektórych specjalnościach są one konieczne – na przykład w stomatologii, gdzie zdalnie można dokonać przeglądu jamy ustnej i stwierdzić, czy konieczna jest interwencja lekarza, ale plombowanie trzeba zrobić w gabinecie. Podobnie jest ze świadczeniami ginekologicznymi, zwłaszcza dla kobiet w ciąży. W tym przypadku lekarz musi wykonać badanie fizykalne, badanie USG czy laboratoryjne. Osobistej wizyty wymaga określenie rodzaju wady wzroku i dobranie okularów korekcyjnych.

Pozytywnym efektem telekonsultacji jest wyrównanie dostępu do opieki zdrowotnej – ponieważ świadczenia udzielane są zdalnie, nie ma znaczenia czy pacjent mieszka na wsi, czy w dużym ośrodku miejskim. Każdy może się skontaktować ze specjalistą z dowolnego miejsca i uzyskać potrzebną pomoc.

Przy udzielaniu teleporad stosowane są wprowadzone w Polsce rozwiązania takie jak e-recepta czy e-skierowanie. Epidemia przyspieszyła regulacje prawne w tym zakresie, na przykład jeśli chodzi o konsultacje w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.

– Epidemia przyspieszyła cyfryzację. Wcześniej tylko dyskutowaliśmy o pewnych rozwiązaniach, teraz trudno sobie wyobrazić ochronę zdrowia bez e-wizyt i e-recept. Społeczeństwo jest gotowe na te rozwiązania i technologia jest na pewno kierunkiem, w którym warto pójść  – mówiła Agnieszka Kister, dyrektor Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, podczas panelu dyskusyjnego „Wyzwania e-zdrowia”, który odbył się w czerwcu 2020 w ramach Kongresu Wyzwań Zdrowotnych.

Niezbędna przy udzielaniu zdalnych porad jest także elektroniczna dokumentacja medyczna. Już wkrótce cała dokumentacja pacjenta będzie prowadzona właśnie w takiej formie, co z pewnością ułatwi udzielane pomocy medycznej na odległość.

Pacjenci komercyjni chętniej korzystają z telemedycyny

Sytuacja związana z epidemią sprawiła, że do telemedycyny przekonali się zarówno pacjenci (ci, którzy dotychczas byli sceptyczni w tym zakresie) jak i lekarze. Z danych dużych firm medycznych, które od lat inwestują w rozwiązania w zakresie e-zdrowia, wynika, że w czasie lockdownu liczba zdalnych usług medycznych wzrosła ponad 10-krotnie. W momencie gdy wprowadzone restrykcje były najsurowsze, usługi takie stanowiły nawet 90 procent wszystkich konsultacji lekarskich. Później udział ten się zmniejszył, dochodząc do około 60-70 procent.

Z raportu Procontent Communication „Zdalne wizyty lekarskie” wynika, że z usług telemedycznych jako stałego elementu abonamentu korzystają głównie mieszkańcy dużych miast. Chętniej do telemedycyny podchodzą osoby, które wcześniej korzystały ze zdalnych form leczenia w prywatnych placówkach medycznych.

Z raportu wynika, że prawie co trzeci Polak skorzystał z teleporady/telekonsultacji podczas trwania epidemii COVID-19. W ponad 70 procentach przypadków dotyczyło to wizyt w placówkach publicznej służby zdrowia, 16 procent badanych odbyło zdalną wizytę w prywatnej placówce płatną w ramach abonamentu medycznego, natomiast 15 procent – płatną jednorazowo.

Okazuje się, że Polacy w większości uważają zdalne wizyty za tak samo wartościowe jak te osobiste w gabinecie lekarskim. Tak odpowiedziało 70 procent osób, które korzystały z telekonsultacji. Dużo częściej tego zdania były osoby korzystające z wizyt w prywatnych placówkach. Również więcej pacjentów korzystających z płatnych porad w klinikach i gabinetach prywatnych chciałoby je kontynuować po zakończeniu izolacji.

Osoby, które uznały, że wizyta zdalna nie ma takiego samego charakteru jak zwykła konsultacja, uważały, że ma ona takie wady jak brak możliwości prawidłowego zbadania przez lekarza, trudności z przekazaniem lekarzowi, z czym jest problem, brak pełnego wywiadu medycznego a także problemy z odpowiednim sprzętem i miejscem do przeprowadzenia wizyty telemedycznej.

Telekonsultacje w Centrum Medycznym CMP

Telemedycyna w przychodniach Centrum Medycznego CMP cieszy się ogromnym powodzeniem. W okresie od marca do sierpnia br. telekonsultacje w CMP stanowiły prawie 51% wszystkich wizyt. 49% konsultacji pediatrycznych i specjalistycznych dziecięcych, takich jak konsultacje alergologa dziecięcego, dermatologa czy laryngologa dziecięcego to telekonsultacje. Kontakt z internistą, dermatologiem, alergologiem oraz innymi specjalistami z CMP z wykorzystaniem telemedycyny wybrało 51 % dorosłych pacjentów. Wśród pacjentów korzystających z konsultacji lekarskich w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia w CMP aż 71% to pacjenci korzystający z telekonsultacji.

Nadchodzi era zdalnej medycyny

Według przewidywań przedstawicieli dużych sieci medycznych, po epidemii połowa świadczeń zdrowotnych będzie udzielana w sposób zdalny.

Natomiast menedżerowie sektora opieki zdrowotnej zapytani przez firmę Deloitte stwierdzili, że do 2040 roku przynajmniej jedna czwarta usług zdrowotnych będzie świadczona na odległość i co najmniej 25 procent całej opieki szpitalnej przeniesie się do świata wirtualnego.

Firma telemedyczna Kry zebrała dane dotyczące krajów europejskich, z których wynika, że upowszechnienie w ostatnich miesiącach telemedycyny i zdalnego świadczenia usług medycznych, spowodowane wybuchem epidemii SARS-CoV-2, gwałtownie przyspieszyło proces zmiany standardów obsługi pacjentów, prognozowany na najbliższe 20 lat.

Z danych dotyczących takich krajów jak Wielka Brytania, Francja, Szwecja, Norwegia, Dania, Niemcy, Hiszpania, Włochy, Czechy, Niderlandy i Polska wynika, że w okresie od marca 2020 do maja 2020 roku zainteresowanie zdalnymi konsultacjami z lekarzami pierwszego kontaktu wzrosło o 30 procent, a w okresie od 1 lutego 2020 do 18 maja 2020 wzrost ten wyniósł aż 70 procent.

Z danych firmy wynika też, że od początku pandemii ogólna liczba tygodniowych telekonsultacji medycznych wzrosła o 32 procent, a zainteresowanie poradami dotyczącymi zdrowia psychicznego aż o 50 procent.

Jeśli ten trend się utrzyma, a wszystko na to wskazuje, będziemy mieć do czynienia z zupełnie inną ochroną zdrowia niż do tej pory. A zdalne konsultacje i telemedycyna będą jej nieodłącznym i ważnym elementem, który z czasem będzie nabierał coraz większego znaczenia.

Przed telemedycyną stoją dalsze wyzwania, czyli zdalna diagnostyka wykonywana przez pacjenta w domu (już teraz smartbandy mierzą ciśnienie i puls, a w niektórych krajach dopuszczono do użytku także takie, które wykonują EKG) oraz zdalne usługi opiekuńcze. Te ostatnie z uwagi na starzenie się społeczeństwa będą z pewnością jednym z głównym nurtów rozwoju e-zdrowia.