Zapalenie płuc okresie jesienno-zimowym  stanowi  dość częsta chorobę  dolnych  dróg  oddechowych, na którą rocznie w Polsce zapada średnio 1 osoba na 100. Jest chorobą groźną dla życia, bez względu na to, jaka jest przyczyna jego wystąpienia.

Zapalenie płuc spowodowane jest różnymi czynnikami, które  dostają się do płuc wraz z wdychanym powietrzem. Może być poprzedzone infekcją  górnych dróg oddechowych – kilkudniowym kaszlem i katarem, a także podwyższoną temperaturą ciała. U osób młodych trwa do 2  tygodni,  u ludzi starszych często dłużej, niekiedy wymaga hospitalizacji.

Zapalenie płuc jest chorobą zaraźliwą, która przyczynia się do największej ilości zgonów dzieci na całym świecie. W 2017 roku zapalenie płuc spowodowało śmierć ponad 800 tys. dzieci w wieku poniżej 5 r.ż, co stanowiło 15% wszystkich zgonów dzieci w tym wieku.

Zapalenie płuc – czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka rozwoju zapalenia płuc należą:

• przewlekłe choroby układu oddechowego (POChP, astma),
• przewlekłe choroby układu krążenia,
• osłabienie odporności organizmu -(cukrzyca, zakażenie HIV),
• wiek – niemowlęta i osoby starsze – powyżej 65. roku życia,
• palenie tytoniu,
• smog,
• alergie,
• alkoholizm,
• niedożywienie,
• wyniszczenie organizmu,
• kontakt z osobami chorymi-pracownicy szkół, przedszkoli, żłobków, szpitali,
• osoby pracujące w warunkach narażenia na wdychanie pyłów,
• osoby z niedostateczną higieną jamy ustnej (rozległa próchnica, choroby przyzębia) – sprzyja to rozwojowi flory bakteryjnej, która może powodować zapalenie płuc.

Zapalenie płuc – przyczyny

Do zapalenia płuc dochodzi w wyniku zakażenia  drogą kropelkową:

• bakteriami – najczęstsza przyczyna Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae typ b,
• atypowe – Mycoplasma pneumoniae,
• wirusowe – wirus RSV, wirus  grypy , Rinowirus,

• grzybicze,

• chemiczne (w tym również zachłystowe) – dochodzi do niego w wyniku przedostania się treści z żołądka do płuc lub oskrzeli. Może się to zdarzyć w każdym wieku, jednak najczęściej dotyka dzieci poniżej 5 r.ż.,
• alergiczne.

Zapalenie płuc – objawy

Przebieg zapalenia płuc może różnić się u poszczególnych pacjentów, gdyż zależy on od czynnika wywołującego zakażenie, wieku pacjenta, czy jego stanu zdrowia sprzed  infekcji. Najczęstsze objawy towarzyszące zapaleniu płuc:

• gorączka – niekiedy bardzo wysoka, o nagłym początku,
• dreszcze – towarzyszące zwyżkom gorączki,
• kaszel – z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny lub bez( może pojawić się również krwioplucie)
• duszność – nie u każdego pacjenta,
• silne poty,
• ból w klatce piersiowej,
• zaburzenia świadomości – szczególnie u pacjentów w wieku podeszłym, przyjmujące postać dezorientacji i splątania,.
• tachypnoe – przyspieszenie oddechu,
• tachykardia – przyspieszenie akcji serca,
• bóle głowy,
• złe samopoczucie,
• zmęczenie.

Zapalenie płuc  u dzieci

W przypadku dzieci wyróżnia się również bezobjawowe zapalenie płuc i atypowe zapalenie płuc. Bezobjawowe zapalenie płuc nie daje charakterystycznych objawów choroby. W niektórych przypadkach sygnałem alarmowym są przyspieszony oddech i sporadyczny kaszel. Dziecko może mieć również gorsze samopoczucie i być apatyczne.

Atypowe zapalenie płuc – objawy

Z kolei atypowe zapalenie płuc może rozwijać się nawet do kilku tygodni. W początkowym okresie choroba przebiega łagodnie, by po 2-3 tygodniach zamanifestować swoją obecność uporczywym kaszlem i stanem podgorączkowym.

Atypowemu zapaleniu płuc mogą towarzyszyć takie objawy jak:

• kaszel,
• ból głowy,
• bóle stawowo- mięśniowe,
• wymioty,
• biegunka,
• poty.

Diagnostyka zapalenia płuc

W diagnostyce zapalenia płuc duże znaczenie ma:

• wywiad,
• badanie przedmiotowe,
• RTG klatki piersiowej (niekiedy USG płuc i tomografia komputerowa kl. piersiowej),
• badania krwi: morfologia krwi z rozmazem, stężenie białka CRP, OB,
• pulsoksymetria – metoda przezskórnego pomiaru wysycenia krwi tlenem,
• badanie bakteriologiczne plwociny, posiew krwi, a także testy w kierunku wirusa grypy i badania immunologiczne.

Zapobieganie zapaleniu płuc to głównie zdrowy tryb życia

Przestrzeganie zdrowego stylu życia obejmuje:

• niepalenie tytoniu,
• odpowiednia dieta, bogatej w produkty pobudzające układ odpornościowy, np. czosnek, kaszę jaglaną, owoce,
• regularna aktywność fizyczna,
• spanie co najmniej 7 godzin na dobę – czas na regenerację,
• ubieranie się odpowiednio do pogody,
• spacery na świeżym powietrzu,
• ograniczenie czasu spędzanego w zatłoczonych pomieszczeniach,
• szczepienie się przeciwko grypie.

Powikłania zapalenia płuc 

U pacjentów, którzy nie wymagają leczenia szpitalnego, najczęściej  w 4 dobie zauważa się  zasadniczą poprawę. Ryzyko zgonu w ich przypadku wynosi mniej niż 1%.

Chorzy, których stan wymaga leczenia szpitalnego, są bardziej zagrożeni wystąpieniem powikłań. Wynika to z  obecności chorób towarzyszących np. cukrzycy  czy POCHP oraz  starszego wieku. Ryzyko to wynosi nawet 30-40%, jeżeli chory zachorował podczas pobytu w szpitalu. W wyniku zapalenia płuc może dojść do zwiększenia ilości płynu w opłucnej, ropniaka opłucnej, ropnia płuc i bakteriemii.

Innym powikłaniem zapalenia płuc jest niewydolność oddechowa. Dochodzi do niej najczęściej w przebiegu zapalenia płuc, jako powikłania grypy czy SARS-CoV-2

Zapalenie płuc – leczenie

To nie tylko antybiotyk ale także bardzo ważne jest:

• odpowiednie nawodnienie,
• odpowiedniej wilgotność powietrza 45-55% oraz temperatury w nocy do 20 stopni, w dzień do 21,5 stopnia,
• lekkie przewiewne ubranie,
• lekkostrawna dieta – posiłki niewielkie  a częste,
• wietrzenie pomieszczeń,
• obserwowaniu oddechu chorego – czy ma zapewnioną drożność dróg oddechowych.

lek. Leszek Olchowik

pulmonolog, alergolog, pediatra w Centrum Medycznym CMP Wilanów, CMP Józefosław, CMP Piaseczno