Osteoporoza (z łac. „zrzeszotnienie kości”) stanowi chorobę szkieletu charakteryzującą się zwiększonym ryzykiem złamań kości w następstwie zmniejszenia ich odporności mechanicznej. Za ten stan odpowiedzialne jest obniżenie masy kostnej (niska zawartość związków wapnia i fosforu) oraz pogorszenie mikroarchitektury.

Osteoporoza – złamania

Dla osteoporozy charakterystyczne są tzw. złamania niskoenergetyczne, które występują pod wpływem stosunkowo niewielkich sił, nie powodujących uszkodzenia zdrowej kości (potknięcie się, pochylenie ciała czy nawet kichnięcie). Najczęściej złamania w przebiegu osteoporozy dotyczą kręgów w odcinku lędźwiowym i piersiowym kręgosłupa, szyjki kości udowej oraz przedramienia. Złamania powodują znaczne dolegliwości bólowe i niepełnosprawność, istotnie pogarszają jakość życia a często są również powodem jego skrócenia.

Rodzaje osteoporozy

Wyróżnia się dwa rodzaje osteoporozy:

• Pierwotną (80%) rozwijającą się u kobiet po menopauzie (tzw. osteoporoza pomenopauzalna), rzadziej u mężczyzn w podeszłym wieku.
• Wtórną (20%) występującą w przebiegu innych chorób, stanów patologicznych lub pod wpływem stosowania niektórych leków (najczęściej sterydów).

Podstawą rozpoznania osteoporozy jest odpowiednio zebrany wywiad lekarski (czynniki ryzyka, występowanie złamań niskoenergetycznych) oraz wykonanie badania densytometrycznego. Badanie to ocenia gęstość mineralną kości (szyjka kości udowej i odcinek lędźwiowy kręgosłupa), jest szybkie, tanie i nieobciążające dla pacjenta (przypomina wykonanie zwykłego zdjęcia rentgenowskiego).

Osteoporozę można rozpoznać po stwierdzeniu zmniejszonej gęstości mineralnej kości – tzw. „wskaźnik T” poniżej –2,5. W przypadku „wskaźnika T” od -1,0 do -2,5 mówimy o osteopenii. Osteopenia jest stanem poprzedzającym osteoporozę i wymaga wdrożenia odpowiedniej profilaktyki. Rozpoznanie osteoporozy należy postawić nawet bez wykonania badania densytometrycznego w przypadku wystąpienia niskoenergetycznego złamania kręgosłupa lub szyjki kości udowej.

Osteoporoza – profilaktyka i leczenie

W zapobieganiu osteoporozie pierwszeństwo mają działania niefarmakologiczne – właściwe odżywianie (mleko i jego przetwory jako najlepsze źródło wapnia), aktywność fizyczna (ruch na świeżym powietrzu, codzienna gimnastyka), zapewnienie odpowiedniego stężenia witaminy D3 (ekspozycja na słońce, dieta, suplementacja), zapobieganie upadkom oraz szybka rehabilitacja po złamaniach.

Po rozpoznaniu osteoporozy należy jak najszybciej wdrożyć odpowiednie leczenie farmakologiczne. Dysponujemy obecnie skutecznymi i bardzo dobrze tolerowanymi lekami – tzw. bisfosfoniany przyjmowane doustnie raz w tygodniu lub miesiącu oraz lek biologiczny (denosumab) wstrzykiwany podskórnie co pół roku. Należy podkreślić, że skuteczność leczenia osteoporozy (zapobieganie złamaniom) zależy od systematyczności oraz szybkiego wdrożenia terapii.

Kto jest szczególnie narażony na osteoporozę?

Konsultacja lekarska, diagnostyka oraz rozpoczęcie odpowiedniego leczenia (profilaktyki) konieczne jest u kobiet po menopauzie i mężczyzn po 50 roku życia, w szczególności:

• Po przebytym złamaniu niskoenergetycznym (jak wyżej).
• W przypadku złamań szyjki kości udowej lub kręgosłupa u rodziców lub rodzeństwa.
• Stosujących diety eliminacyjne, szczególnie bezbiałkową lub bez laktozową.
• Z niską masą ciała (BMI poniżej 18).
• Palących papierosy, spożywających nadmierne ilości kawy lub alkoholu.
• Prowadzących siedzący tryb życia.
• Chorujących na reumatoidalne zapalenie stawów.
• Przyjmujących sterydy, duże dawki hormonów tarczycy, leki przeciwpadaczkowe lub immunosupresyjne.

dr n. med. Robert Rupiński

reumatolog w CMP Piaseczno