Próchnica to najczęściej występująca choroba zębów u dzieci. Błędne jest myślenie rodziców, że zębów mlecznych nie trzeba leczyć bo i tak wypadną. Próchnicy nie należy lekceważyć, bo z zębów mlecznych może przenieść się na zęby stałe. Zbyt wczesna utrata zębów mlecznych może przyczynić się do wad zgryzu i nieprawidłowego wyrzynania się zębów stałych. Próchnica w zębach mlecznych może prowadzić do poważnych stanów zapalnych, np. ropnia, a jego powikłania mogą doprowadzić w skrajnych przypadkach nawet do utraty życia.
Higiena jamy ustnej od najmłodszych lat – jakiej pasy do zębów używać?
O higienę jamy ustnej należy dbać jeszcze przed rozpoczęciem ząbkowania, myjąc dziąsła gazikiem lub wacikiem nasączonym wodą, lub ziołowym naparem.
Od pierwszego zęba (czyli od ok 6 msc. życia) do 6 roku życia, według najnowszych standardów, należy stosować pastę o zawartości 1000 ppm. fluoru, dwa razy dziennie – rano i wieczorem (przed pójściem spać), kluczowa jest tylko ilość pasty:
- do 3 roku życia śladowa ilość „ziarnko ryżu”,
- od 3-6 roku życia wielkości „ziarnka groszku”.
Od 6 roku życia należy stosować pastę taką samą jak u dorosłych – 1450 ppm. fluoru. Co najmniej do 10 roku życia rodzice powinni pomagać myć zęby dzieciom (początkowo dziecko samo myje – rodzic poprawia).
Próchnica – przyczyny
Przyczynami próchnicy u dzieci są:
- rodzice powinni pamiętać o tym, że próchnica jest chorobą infekcyjną, nieraz dochodzi do zakażenia jamy ustnej dziecka bakteriami próchnicotwórczymi, przenoszonymi z jamy ustnej najbliższych członków rodziny, np. w czasie oblizywania smoczka czy łyżeczki;
- niewłaściwa dieta matki w czasie ciąży i w okresie niemowlęcym;
- przedłużone karmienie naturalne;
- nieodpowiednie żywienie dziecka – podawanie dziecku posiłków pełnych cukrów i węglowodanów;
- złe nawyki takie jak karmienie w nocy, pozwalanie dziecku na zasypianie z butelką;
- brak systematycznej opieki stomatologicznej.
Przebieg próchnicy w zębach mlecznych jest bardzo szybki, dlatego wizyty w gabinecie powinny odbywać się co 3 miesiące, by w jak najwcześniejszej fazie wyeliminować ubytki. Ważne są również wizyty adaptacyjne dziecka, czyli pierwsze wizyty w gabinecie, podczas których dziecko nawet nie musi otwierać buzi zapoznaje się z gabinetem i fotelem (wtedy dziecko nie kojarzy wizyt w gabinecie jako czegoś co jest związane z bólem i chętniej współpracuje z lekarzem).
Rodzaje próchnicy u dzieci i sposoby ich leczenia – mleczaki
- Próchnica butelkowa – dotyczy dzieci, które często piją z butelki, są karmione w nocy i zasypiają z nią. Papkowate, słodzone pokarmy, zmniejszone wydzielanie śliny w nocy powoduje oblepianie zębów pokarmem, co w rezultacie przyczynia się do powstania ubytków głównie zębów przednich, czemu często towarzyszy zapalanie dziąseł w tej okolicy.
W zależności od zaawansowania w leczeniu stosuje się fluoryzację, leczenie zachowawcze bądź impregnację. Impregnacja inaczej lapisowanie (użycie azotanu srebra sprawia że rozmiękłe próchnicowo tkanki zęba utwardzają się) nie likwiduje zmian próchnicowych, ale hamuje ich dalsze rozprzestrzenianie się w zębach dziecka. Jest to pomocne zwłaszcza w sytuacji, gdy nie można założyć tradycyjnego wypełnienia. Jedyny minus tej metody leczenia to przebarwienie się zęba na kolor czarny.
- Próchnica okrężna – umiejscawia się najczęściej wokół szyjek zębów mlecznych. Zwykle proces ten rozpoczyna się na powierzchni wargowej i, nieleczony, prowadzi do objęcia powierzchni stycznych i podniebiennych. W zaawansowanej formie obejmuje cały ząb pierścieniowo, przyczynia się do odpadnięcia szkliwa i odsłonięcia zębiny (ząb wygląda jak kikut).
Sposób leczenia próchnicy w zębach mlecznych zależny jest od stopnia jej zaawansowania. W przypadku początkowej fazy, gdzie występują plamy próchnicowe, wystarczy wykonanie u stomatologa fluoryzacji oraz mycie zębów pastą zawierającą fluor. W przypadku, gdy próchnica powoduje ubytek w zębie powierzchowny, średni czy głęboki leczenie polega na usunięciu mechanicznie (wiertłem) chorych tkanek i wypełnienie zęba plombą (glassjonomer – materiał szczególnie zalecany w leczeniu zębów mlecznych ze względu na brak możliwości zachowania suchości; bądź jeżeli jest taka możliwość kompozyt).
Zdarza się czasem, że próchnica na zębach u dzieci jest na tyle zaawansowana, że konieczne jest leczenie kanałowe (oczywiście przy dobrej współpracy dziecka z lekarzem, taki ząb wypełnia się pastą resorbującą); bądź nawet usunięcie zęba.
Pierwsze zęby trzonowe – szóstki
Pierwsze zęby trzonowe (szóstki) pojawiają się jako jedne z pierwszych zębów stałych u dzieci w wieku 6-8 lat. Często są przeoczane przez rodziców, bo jak np. wymianę jedynek widać (wypadają jedynki mleczne), to z tyłu za piątkami mlecznymi nic nie wypada, a wyrzynają się szóstki.
Ze względu na swoje położenie zęby te często nie są domywane i rodzice mylnie myślą że z tyłu dziecko ma tylko zęby mleczne, co jest przyczyną szybszego psucia się tych zębów, co w późniejszym czasie kończy się leczeniem kanałowym a nawet koniecznością usunięcia takiego zęba przed 20 r.ż. Aby temu zapobiec profilaktycznie w zębach trzonowych stałych (w tym właśnie m.in. szóstek, przedtrzonowych, a nawet trzonowych mlecznych (przy zwiększonym ryzyku próchnicy) stosuje się lakowanie.
Lakowanie zębów – co to takiego?
Lakowanie to profilaktyczny, bezbolesny zabieg, polegający na zabezpieczeniu uszczelniaczem (lakiem) bruzd, szczelin i zagłębień. Miejsca te, ze względu na budowę anatomiczną i zaleganiu w nich pokarmów, przyczyniają się do występowania w nich próchnicy. Zabieg lakowania najlepiej przeprowadzić w krótkim czasie tuż po wyrżnięciu się zęba, gdy jest on jeszcze wolny od próchnicy.
Leczenie próchnicy na zębach stałych u dzieci
Jeżeli chodzi o próchnicę w zębach stałych u dzieci leczenie przebiega podobnie jak u dorosłych. W przypadku początkowej fazy, gdzie występują plamy próchnicowe, wystarczy wykonanie u stomatologa fluoryzacji oraz mycie zębów pastą zawierającą fluor.
W przypadku, gdy próchnica powoduje ubytek w zębie powierzchowny, średni czy głęboki leczenie polega na usunięciu mechanicznie (wiertłem) chorych tkanek i wypełnienie zęba plombą (kompozyt, glassjonomer). Nieco inaczej jest jeżeli chodzi o leczenie endodontyczne. Zęby stałe z niezakończonym rozwojem korzenia z nieodwracalnymi zapaleniami miazgi wymagają odmiennego postępowania niż zęby dojrzałe. Należy zastosować taką metodę leczenia i takie preparaty, aby zapewnić dalszy rozwój korzenia. Leczenie kanałowe zębów stałych z uformowanym korzeniem u dzieci przeprowadza się tak jak u dorosłych.
lek. stomatolog Agnieszka Tarkowska
stomatolog w Centrum Medycznym CMP
