Profilaktyka zdrowotna to coś więcej niż odpowiednio zbilansowana dieta i aktywny styl życia. Niezwykle istotne są także regularne badania profilaktyczne, które umożliwiają wykrycie choroby w jej wczesnym stadium. Dzięki temu wiele przypadłości jest całkowicie wyleczalnych. Szczególnie osoby z tzw. grup ryzyka powinny cyklicznie wykonywać poszczególne pakiety badań, a wyniki konsultować z odpowiednim specjalistą. Jakie badania warto wykonać w kierunku poszczególnych chorób?
Choroba sercowo-naczyniowa
Choroba sercowo-naczyniowa, czyli choroba niedokrwienna serca, której najpoważniejszymi powikłaniami są zawał i udar mózgu.
Osoby z grup ryzyka:
- chorzy na nadciśnienie tętnicze,
- chorzy na cukrzycę,
- palący papierosy,
- osoby z zaburzeniami gospodarki lipidowej,
- osoby z obciążonym wywiadem rodzinnym (zawał serca lub udar mózgu u krewnych pierwszego stopnia, przed 60 r.ż. u kobiet, przed 55 r.ż. u mężczyzn).
Badania profilaktyczne – choroba sercowo-naczyniowa
Raz w roku należy wykonać badania: fizykalne (pomiar ciśnienia tętniczego, tętna, masy ciała, obliczenie BMI), badania laboratoryjne (glukoza, lipidogram, kreatynina, hemoglobina glikowana, sód, potas, badanie ogólne moczu), które może zlecić internista. W przypadku złych wyników, należy skonsultować się także z kardiologiem, który zdecyduje o potrzebie wykonania badań specjalistycznych (próba wysiłkowa, TK tętnic wieńcowych, koronarografia).
Osoby, które nie mają rozpoznanej choroby sercowo-naczyniowej, a w bieżącym roku kończą 35, 40, 45, 50 lub 55 lat mogą skorzystać z programu profilaktycznego wczesnego wykrywania chorób układu krążenia, refundowanego przez NFZ. Jest on dostępny we wszystkich oddziałach CMP. Zgłoszenie do programu CHUK w CMP możliwe jest w gabinetach zabiegowych w oddziałach CMP, podczas wizyty lub telekonsultacji u lekarza POZ lub za pośrednictwem Centrum Rezerwacji Wizyt 22 737 50 50.
Rak jelita grubego
Osoby z grup ryzyka:
- osoby z obciążonym wywiadem rodzinnym (rak jelita grubego lub rak okrężnicy u krewnych pierwszego stopnia, rak jelita grubego u krewnych poniżej 50 r.ż.),
- osoby mające polipy okrężnicy lub odbytnicy,
- osoby z rzadkimi chorobami genetycznymi, takimi jak m.in. Zespół Lyncha, Zespół Peutza-Jeghersa, Zespoły Polipowatości,
- osoby, unikające aktywności fizycznej i prowadzące siedzący tryb życia,
- osoby z nadwagą lub otyłością,
- osoby spożywające alkohol,
- palacze,
- osoby spożywające czerwone i przetworzone mięso.
Badania profilaktyczne – rak jelita grubego
Wczesne wykrywanie raka jelita grubego jest możliwe, dzięki wykonaniu kolonoskopii.
Na badanie kolonoskopowe, finansowane ze środków publicznych może zgłosić się każda osoba:
- w wieku 50-65 lat,
- w wieku 40-49 lat, która ma krewnego pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci) z rozpoznanym rakiem jelita grubego,
- w wieku 25-49 lat, z rodziny z zespołem Lyncha (konieczne potwierdzenie rozpoznania w poradni genetycznej),
- w wieku 20-49 lat, z rodziny z zespołem polipowatości rodzinnej gruczolakowatej (konieczne potwierdzenie rozpoznania w poradni genetycznej).
Kolonoskopię można wykonać także w oddziale CMP Piaseczno
Rak piersi
Rak piersi to najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet.
Osoby z grup ryzyka:
- wszystkie kobiety po 50 r.ż.,
- kobiety, mające mutacje w genach BRCA1 i BRCA2 lub mające bliskich krewnych z rozpoznaną mutacją tych genów,
- kobiety z obciążonym wywiadem rodzinnym (rak piersi, sutka i/lub jajnika u kobiet przed 50 r.ż. u krewnych pierwszego stopnia, do 3 pokoleń wstecz),
- kobiety, u których zdiagnozowano torbiele w piersiach,
- kobiety stosujące hormonalną terapię zastępczą.
Badania profilaktyczne – rak piersi
Profilaktyka raka piersi, finansowana ze środków publicznych obejmuje kobiety pomiędzy 50-69 r. ż. W ramach NFZ kobiety w tym wieku mogą wykonać badanie mammograficzne raz na 2 lata lub jeżeli są wskazania raz w roku. Niepotrzebne jest skierowanie, wystarczy zgłosić się do poradni, która wykonuje takie badania. Lista punktów dostępna jest na stronie www Narodowego Funduszu Zdrowia.
Młodsze kobiety powinny raz w roku wykonywać USG piersi. Badanie USG piersi dostępne jest w wybranych oddziałach CMP.
Rak płuc
Rak płuc to najgroźniejszy z nowotworów, 95% chorych to byli lub obecni palacze tytoniu.
Osoby z grup ryzyka:
- palacze tytoniu,
- osoby po 50 r.ż., długotrwale palące papierosy.
Badania profilaktyczne – rak płuc
Dla osób szczególnie zagrożonych rakiem płuca opracowany został Ogólnopolski Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca (WWRP). Badaniem, pozwalającym wykryć lub wykluczyć chorobę jest Niskodawkowa Tomografia Komputerowa (NDTK). W Warszawie takie badanie wykonywane jest w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc przy ul. Płockiej 26. Do programu kwalifikują się osoby:
- w wieku 55-74 lat, nałogowo palące – 20 paczkolat (paczka dziennie przez 20 lat lub 2 paczki dziennie przez 10 lat), którym udało się rzucić palenie na więcej niż 15 lat,
- w wieku 50-74 lat, nałogowo palące – 20 paczkolat, którym nie udało się zerwać z nałogiem na więcej niż 15 lat,
które dodatkowo:
- z uwagi na wykonywany zawód były narażone na działanie krzemionki, berylu, niklu, chromu, kadmu, azbestu, związków arsenu, spalin silników diesla, dymu ze spalin węgla kamiennego, sadzy,
- były narażone na działanie radonu,
- chorowały na raka płuca, chłoniaka, raka głowy i szyi lub raka zależnego od palenia tytoniu np. raka pęcherza moczowego,
- ktoś z ich krewnych pierwszego stopnia miał raka płuca
- chorują na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POCHP) lub zwłóknienie płuc.
Rak szyjki macicy
Rak szyjki macicy to najczęściej występuje u kobiet w wieku 35-55 lat. Za jego rozwój odpowiedzialny jest powszechnie występujący wirus brodawczaka ludzkiego (HPV).
Osoby z grupy ryzyka to kobiety, które:
- wcześnie rozpoczęły współżycie płciowe,
- miały wielu partnerów seksualnych lub mają partnera, utrzymującego stosunki seksualne z wieloma kobietami,
- wielokrotnie były w ciąży i rodziły (>2),
- palą papierosy,
- mają niski status socjoekonomicznym,
- mają niski poziom wykształcenia,
- nie dbają wystarczająco o poziom higieny osobistej,
- stosują hormonalne środki antykoncepcyjne,
- zmagają się z przewlekłymi stanami zapalnymi pochwy (chlamydia, rzeżączka, opryszczka),
- są zakażone wirusem HIV.
Badania profilaktyczne – rak szyjki macicy
Podstawowym badaniem profilaktycznym jest cytologia. Powinna ją wykonywać każda kobieta w wieku rozrodczym raz w roku. W ramach NFZ bezpłatne badanie raz na 3 lata mogą wykonać kobiety w wieku 25-59 lat. Kobiety z czynnikami ryzyka bezpłatną cytologię mogą wykonać raz na rok. Badanie można wykonać w każdym gabinecie ginekologicznym posiadającym umowę z NFZ. Badanie można wykonać w wybranych oddziałach CMP komercyjnie, w ramach posiadanego abonamentu czy umowy z ubezpieczycielem.
Nastolatkowie, którzy nie rozpoczęli jeszcze współżycia mogą zaszczepić się przeciw zakażeniu HPV. Program szczepień finansuje miasto Warszawa i jest realizowany m. in. w oddziałach CMP. Do programu kwalifikują się chłopcy i dziewczęta po ukończeniu 12 r.ż., a przed ukończeniem 13 r.ż., zamieszkali na terenie Warszawy.
specjalista medycyny rodzinnej w Centrum Medycznym CMP Piaseczno, CMP Żoliborz