Cukrzyca – profilaktyka i leczenie – dietetyk z Centrum Medycznego CMP o diecie i aktywności fizycznej

Cukrzyca – profilaktyka i leczenie – dietetyk z Centrum Medycznego CMP o diecie i aktywności fizycznej

Hasłem tegorocznego Światowego Dnia Cukrzycy jest CUKRZYCA I PIELĘGNIARKI: Pielęgniarki Twoim wsparciem w leczeniu cukrzycy. Ma to na celu zwrócenie uwagi na ogromną rolę w opiece nad pacjentem diabetologicznym, jaką pełni pielęgniarka.

Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się podwyższonym poziomem glukozy we krwi (hiperglimenią) wynikającym z upośledzenia wydzielania i/lub działania insuliny. Objawy, na które należy zwrócić uwagę to: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, osłabienie, senność. W przypadku zaobserwowania takich objawów należy wykonać oznaczenie glikemii przygodnej (o dowolnej porze dnia, niezależnie od pory ostatniego posiłku).


Cukrzyca – choroba naszych czasów

Cukrzyca stała się chorobą cywilizacyjną, w dużej mierze spowodowaną nieprawidłowym stylem życia, w tym niezdrowymi nawykami żywieniowymi i znikomą aktywnością fizyczną. Liczba zachorowań z roku na rok wciąż rośnie, a prognozy nie dają nadziei na odwrócenie tego trendu.

Z danych Światowej Organizacji Zdrowia liczba osób chorych na cukrzycę na świecie wzrosła ze 108 mln w 1980 r. do 422 mln w 2014 r. W 2018 roku w Polsce zarejestrowano 2,9 mln osób dorosłych chorujących na cukrzycę, co odpowiada 9,1% populacji dorosłych w naszym kraju.


Unikaj powikłań

Cukrzyca sama w sobie jest ciężką i przewlekłą chorobą, która niekiedy nie jest łatwa do opanowania, jednak musimy pamiętać, że niekontrolowana cukrzyca prowadzi do jeszcze cięższych powikłań, które wpływają na jakość życia pacjenta. Raport WHO wskazuje cukrzycę jako główną przyczyną zawałów serca, udarów mózgu, niewydolności nerek, ślepoty i amputacji kończyn.

Częstym i przewlekłym powikłaniem niekontrolowanej cukrzycy jest stopa cukrzycowa – powikłanie wywołane uszkodzeniem nerwów, głównie kończyn dolnych. Pierwszym objawem jest mrowienie, drętwienie, zanik czucia, stopa staje się sucha i popękana. W wyniku złego unerwienia, a co za tym idzie również ukrwienia i odżywienia kończyn dolnych, pojawia się problem z gojeniem ran, do których dochodzi dość często – z powodu pogorszenia czucia w kończynach pacjent nie wie, że doznał urazu. Trudno gojące się rany prowadzą do częstych infekcji, a te mogą kończyć się amputacją.

W Polsce w 2017 średnio w co 2 godziny lekarze przeprowadzali amputację stopy lub części nogi z powodu powikłań związanych z cukrzycą.


Cukrzyca – dieta i sport w cukrzycy

Osoba chorująca na cukrzycę powinna być pod stałą opieką dietetyka, który ustali zalecenia żywieniowe i będzie kontrolował masę ciała pacjenta. Dietetyk ustala deficyt kaloryczny, który umożliwi choremu stopniową redukcję masy ciała (ok. 0,5-1 kg/tydz.).


Jak ważna jest dieta?

Dieta osób chorych na cukrzycę jest bardzo zbliżona do zasad żywienia skierowanych do osób zdrowych.

  • Należy zwrócić uwagę na regularność posiłków, ich kaloryczność, wielkość porcji, zawartość węglowodanów prostych w poszczególnych posiłkach czy ilość wypijanych płynów.
  • Znacznie ograniczyć cukry proste (eliminacja słodkich i słonych przekąsek, cukru, słodkich napojów)
  • Zaleca się spożywanie produktów o niskim IG (indeksie glikemicznym) oraz bogatych w błonnik pokarmowy (minimum 25 g dziennie).
  • Źródłem węglowodanów powinny być produkty zbożowe – ciemne makarony, ryże czy pieczywo w przeciwieństwie do jasnych odpowiedników zawierają dużo błonnika, składników mineralnych i witamin z grupy B.
  • Należy spożywać znacznie więcej warzyw niż owoców – (4-5 porcji warzyw dziennie), szczególnie surowych. Najbardziej polecane są owoce jagodowe (szczególnie maliny, jagody i truskawki) – źródło błonnika pokarmowego i antyoksydantów.
  • Można stosować substancje słodzące (np. stewia)
  • Należy ograniczyć spożywanie tłuszczów nasyconych pochodzenia zwierzęcego (w tym również tłuszczów z produktów mlecznych – szczególnie tłustych serów).
  • Jeśli tylko to możliwe warto zamienić tłuszcze zwierzęce na roślinne (oleje, oliwa z oliwek, awokado, orzechy włoskie) – bogate w kwasy tłuszczowe PUFA.
  • W przypadku podwyższonego cholesterolu warto włączyć do diety stanole/sterole roślinne (główne źródło to oleje roślinne) w ilości 2-3 g/dzień
  • Warto uwzględnić w diecie ryby morskie (pstrąg, tuńczyk, dziki łosoś, śledź, makrela, szproty) i jaja, które są dobrym źródłem kwasów omega-3.
  • Nie dosalaj! Ilość soli w całodziennej diecie nie powinna przekraczać 5 g.
  • U pacjentów leczonych długotrwale metforminą należy kontrolować poziom witaminy B12, ponieważ stwierdza się jej niedobór.
  • Należy suplementować witaminę D (zgodnie z zaleceniami dla całej populacji).
  • Nie zaleca się spożywania alkoholu. Należy pamiętać, że picie alkoholu bez przekąski może doprowadzić do niebezpiecznego spadku glukozy (hipoglikemia).
  • Konieczne jest rzucenie palenia.

Jak ważna jest regularna aktywność fizyczna?

  • wysiłek fizyczny powinien być podejmowany codziennie
  • zaleca się 5-10 minut ćwiczeń rozgrzewających przed aktywnością oraz wyciszających na zakończenie
  • polecaną aktywnością u osób z cukrzycą oraz nadwagą/otyłością w każdym wieku jest nordic walking
  • najkorzystniejszą formą aktywności dla osób z cukrzycą jest szybki (do lekkiej zadyszki) spacer, 3-5 razy w tygodniu (ok. 2,5 godziny tygodniowo)
  • osoby bez przeciwwskazań zdrowotnych, szczególnie młodsi mogą podejmować różną aktywność fizyczną, w tym uprawiać sport (tlenowy, oporowy, interwałowy).

mgr Katarzyna Różycka

dietetyk kliniczny w Centrum Medycznym CMP Piaseczno

-->